انسان از گذشته های دور تمام نیازهای خود را از طبیعت تامین کرده است و از جهات گوناگون بر محیط طبیعی خود اثر گذاشته است، با افزایش جمعیت کره زمین آدمی محیط های طبیعی را از بین می برد و محیط های مصنوعی مانند شهرها را جایگزین می کند.

با افزایش جمعیت میزان تقاضا برای مصرف منابع طبیعی زیادتر می شود این منابع به دو دسته تقسیم می شود.

منابع تجدید شدنی:

 منابعی هستند که به طور عمده از جانداران بدست می آیند، سرعت تولید این منابع زیاد است و متناسب با مصرف تولید می شوند. مثل پشم، پنبه...

منابع تجدید نشدنی:

 منابعی هستند که چرخه تولید آنها بسیار طولانی است اما سرعت مصرف آنها بسیار بسیار زیادتر از سرعت تولید آنهاست مانند نفت و زغال سنگ.

پیشرفت و شهرنشینی عملا سبب شده است از منابع کره زمین به طور فزاینده ای مصرف گردد. و بشر در آینده نزدیک با کمبود منابع تجدید نشدنی مانند سوخت های فسیلی مواجه خواهد شد.

آلودگی محیط زیست:

آدمی امروز صرف نظر از آنکه به طور بی رویه و با بی فکری تمام به استفاده و تهی کردن منابع زمین می پردازد با فعالیت های خود در امور صنعتی موجب آلوده شدن محیط می گردد.

آلودگی عبارت است از وارد کردن مواد یا انرژی به وسیله ی آدمی به محیط زیست به طوری که منابع حیاتی یا سلامتی انسان در معرض خطر قرار گیرد.

انسان ها بر آلودگی هوا، آب، افزایش زباله ها و نابودی گیاهان و جانوران و تخریب لایه اوزون موجب آسیب به طبیعت می شود.

حفظ محیط زیست:

امروزه می دانیم که چه خطراتی محیط زیست ما و سایر جانوران را تهدید می کند.

انسان های آگاه و مسئول می دانند که چگونه در حالی که از منابع طبیعی استفاده می کنند به حفظ آنها هم کمک کنند.

منظور از حفاظت از محیط زیست، تلاش برای دست یابی به توزان میان استفاده از منابع طبیعی و حفظ آنها برای آینده است. حفظ منابع و ذخایر زیر زمینی مصرف درست انرژی ها و حفاظت از گونه های زیستی گیاهی و جانوری نمونه ای از این موارد است.

امروزه انسان آگاه و متمدن می داند که حفاظت از گونه ها و گوناگونی زیستی جانداران و حفظ بقای آنها برای او سودمند است. انسان در گذشته، روش های نادرست استفاده از منابع طبیعی موجب انقراض بعضی از گونه ها شده است انسان، چرای بیش از حد دام ها در مراتع، قطع درختان جنگل، از بین بردن زمین های حاصل خیز، آلودگی آب، هوا، خاک موجب از بین رفتن گونه های زیستی شده است.

آلودگی هوا:

انسان به طرق گوناگون موجب آلودگی هوا می شود. دود و ذرات سمی حاصل از اگزوز اتومبیل ها، دودکش کارخانه ها، نیروگاه ها، و وسایل تولید حرارت مانند بخاری ها، شوفاژ، آبگرمکن و سوزاندن زباله های موجب آلودگی هوا می شود.

با سوختن نفت در زغال سنگ موادی از قبیل ترکیبات گوگردی، کربن منواکسید، کربن دی اکسید، ترکیبات سرب در مواد نیتروژن دار و هیدروکربن ها وارد هوا می شود که نوعی آلودگی است.

مواد حاصل از سوختن سوخت های فسیلی در شرایط خاص همراه با رطوبت و اشعه نور خورشید منجر به ترکیب خطرناک مه دود می شود که می تواند صدمه زیادی به دستگاه تنفسی آدمی وارد کند.

باران اسیدی:

همه ساله میلیون ها تن گازهای اسیدی حاصل اکسایش از سوخت های فسیلی حاصل می شوند و وارد هوا شده و همراه با باران و برف و مه به زمین باز می گردند و موجب آلودگی خاک و آب می شوند به این گونه بارش ها که آب آنها خاصیت اسیدی دارد باران اسیدی می گویند باران های اسیدی موجب نابودی گیاهان و جانوران و کاهش تنوع زیستی می شوند.

انسان و تغییر در طبیعت:

زنجیره ی غذایی

به روابط غذایی بین یک تولید کننده و چند مصرف کننده زنجیره ی غذایی می گویند در یک زنجیره غذایی هر موجود مانند حلقه زنجیره ای که ارتباط غذایی سایر موجودات را برقرار می کنند.

شبکه ی غذایی:

 اگر چند زنجیره ی غذایی را بررسی کنیم متوجه می شویم که یک یا چند موجود زنده در آنها مشترک است یعنی بین زنجیره های غذایی هم رابطه ای وجود دارد. به مجموعه ی زنجیره های غذایی شبکه ی غذایی می گویند.

شبکه ی حیات:

همه ی زنجیر های غذایی روی کره زمین با یکدیگر ارتباط دارند. به مجموعه ی این شبکه های غذایی شبکه ی حیات می گویند.

هر چه گوناگونی جانداران در یک شبکه زیادتر باشد امکان بقا و پایداری جمعیت آن شبکه بیشتر خواهد بود.

مثلا اگر در یک شبکه غذایی یک نوع جاندار کمتر شود جانور تغذیه کننده از آن جانور، جانوران دیگری را به عنوان غذا شکار خواهد کرد. مثلا اگر جمعیت خرگوش ها کاهش یابد عقاب می تواند جانور دیگری مانند پرنده کوچک را شکار کند.

فعالیت انسان موجب می شود که تنوع زیستی جانوران کمتر شود مثلا با از بین بردن جنگل ها محیط زیستی بعضی از گونه ی جانوری و گیاهی را از بین می برد بنابراین بعضی از گونه ها منقرض می شوند و شرایط برای زندگی سایر گونه ها که مواد غذایی مورد نیاز خود از جانوران انقراض یافته، تامین می کردند کمتر خواهد شد.

مثال هایی از اثر انسان بر تغییر و گوناگونی زیستی جانوران:

1) استفاده از سموم جهت از بین بردن گیاهان و جانوران:

انسان در گذشته برای از بین بردن پشه مالاریا (پشه آنوفل) از حشره کش هایی استفاده کرده است، که سموم آنها وارد زنجیره های غذایی شده است این سموم تا مدت زیادی در بدن جاندار باقی می ماند و دفع نمی شود و موجب مرگ آنها شده است.

2) به وجود آمدن حشرات و جانداران مقاوم:

انسان با استفاده از داروها و حشره کش ها موجب جهش و انتخاب مصنوعی گونه ها برتر حشرات شده است به طوری که جانداران حساس به سموم از بین رفته و گونه های مقاوم باقی مانده و تکثیر شده اند.

3) سرازیر شدن نفت از نفت کش ها و مرگ میلیون ها جانور آب زی دریایی و جانورانی که از این جانوران تغذیه می کنند.

4) گرم شدن کره زمین به علت ازدیاد کربن دی اکسید هوا و ایجاد پدیده اثر گلخانه ای:

بر اثر این پدیده یخ های قطبین زمین ذوب شده و آب اقیانوس ها بالاتر خواهد آمد که موجب تخریب سواحل و مرگ جانداران و گیاهان ساحلی می شود.

همه ی جاندارانی که پیرامون ما هستند یا تک سلولی و یا پر سلولی هستند هر یک از این جانداران توانایی دارند که هم نوع خود را به وجود آورند. به عبارت دیگر تولید مثل کنند.

اهمیت تولید مثل:

همه ی موجودات زنده برای بقای خود فعالیت هایی مانند: تنفس کردن، رشد کردن، .... انجام می دهند. اما یکی از مهمترین کارهای موجودات زنده فعالیت در جهت بقای نسل خود است. اگر جانداری نتواند فعالیت غیر تولید مثل انجام دهد از بین می رود اما اگر این گونه از جانداران نتواند فعالیت تولید مثل انجام دهد نسل جاندار منقرض خواهد شد. بقای نسل در جاندار به عوامل ارثی محیطی جاندار مربوط می شود.

توانایی مقاومت یک جاندار در برابر بیماری ها، شکار شدن، عوامل محیطی، آب و هوا، تغییرات دما، بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتشفشان از جمله عوامل محیطی و ارثی هستند.

تولید مثل غیر جنسی:

 در تولید مثل غیر جنسی جاندار به مرحله ای از رشد خود که می رسد می تواند تکثیر شود و افراد جدیدی را به وجود آورد. بسیاری از جانداران ساده که ساختمان بدنی ساده ای دارند و برخی گیاهان به این روش زیاد می شوند مانند: باکتریها، تک سلولی ها، برخی گیاهان و جانداران.

در روش تولید مثل غیر جنسی همه ی جانداران تکثیر یافته یک گونه و کاملا مانند هم بوده و خصوصیات ساختمانی و حیاتی یکسانی دارند. در این جانداران اگر شرایط محیطی تغییر کند و این شرایط برای جاندار مضر باشد همه ی نسل آنها از بین می رود.

دونیم شدن:

 در این روش یک جاندار مانند: آسیب تقسیم می شود و به جاندار که از نظر اندازه تقریبا ساده است تبدیل می شود.

جوانه زدن:

 بعضی از جانداران مانند هیدر به این روش زیاد می شوند در این روش برآمدگی کوچکی در بدن جاندار ایجاد می شود و کم کم به جانداری مستقل تبدیل شده و ممکن است از بدن جاندار اولیه جدا شود یا همچنان متصل باقی بماند مانند: هیدر آب شیرین و مخمرنان.

قطعه قطعه شدن:

در این روش بدن جاندار به چندین قطعه تقسیم می شود پس بعضی، یا همه ی آنها به جاندار بالغ تبدیل می شود مثلا جلبک اسپیروژیر با این روش زیاد می شود. این گیاهان نیز با روش تولید مثل غیرجنسی زیاد می شوند.

تولید مثل رویشی در گیاهان به دو طریق طبیعی و مصنوعی صورت می گیرد.

ساقه زیر زمینی:

بعضی از گیاهان با ساقه زیر زمینی زیاد می شوند،ساقه های زیر زمینی کلروفیل ندارند و دارای برگ های قهوه ای فلس مانند دارند.

ریزم:

 ریزم تقریبا به صورت افقی در خاک رشد می کند در انتهای این ساقه ها جوانه انتهای وجود دارد، مانند مهد سلیمان.

غده:

 غده به منزله ی انتهای ساقه است که دارای اندوخته غذایی است مانند سیب زمینی.

پیاز:

 در پیاز تعدادی برگ بدون سبزینه وجود دارد که اطراف جوانه قرار دارد. (مانند پیاز خوراکی) سنبل.

بنه:

 بنه نسبت به پیاز ساقه بزرگ تری دارد اما فاقد فلس های متعدد است، مانند: زعفران و گلایل.

هاگزایی:

در این روش تولید مثل هاگ به وجود می آید هاگ یک سلول ویژه است که توسط جاندار اولیه تولید می شود. و به تنهایی و به طور مستقیم جاندار به وجود می آورد. مثلا در کپک نان هاگ ها در اندام هایی به نام هاگدان تولید می شود. پس از رسیدن هاگ در هاگدان، هاگدان پاره می شود و هاگ ها همراه باد و آب به نقاط مختلف می روند.

تولید مثل جنسی:

در این روش تولید مثل باید دو نوع سلول جنسی نر و ماده وجود داشته باشد این سلول ها با هم ترکیب شده و اولین سلول جاندار جدید که سلول تخم نام دارد به وجود می آید.

بنابر این در روش تولید مثل جنسی گامت نر (سلول جنسی نر) و گامت ماده (سلول جنسی ماده) در اندام های تولید مثل نر و ماده تولید می شود و از ترکیب آنها سلول تخم به وجود آید. به ترکیب شدن سلول نر و ماده لقاح می گویند.

تولید مثل جنسی در گیاهان گل دار:

بیشتر گیاهان با کاشتن دانه زیاد می شوند و دانه ها توسط گل ها تشکیل می شوند.

گل اندام تولید مثلی در گیاهان گل دار است در گیاهان پیدایش گل موجب آغاز دوره ی جدید (تولید مثل جنسی گیاه) است. نقش گل، تشکیل گامت ها و فراهم کردن شرایط ترکیب آنها با یکدیگر است.

بعضی از گل ها ممکن است یک یا چند بخش دانه داشته باشند که به آنها گل ناقص می گویند.

هنگامی که دانه گرده در درون بساک پرچم کامل می شود کیسه بساک  پاره شده و دانه ها پراکنده می شوند و توسط عوامل مختلف مانند باد، حشرات و ... پراکنده می شوند.

به قرار گرفتن دانه گرده گل بر روی کلاله مادگی گردافشانی می گویند. که به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.

چنانچه دانه گرده ی یک گل روی کلاله مادگی همان گل بیافتد گردافشانی را مستقیم و چنانچه دانه گرده ای روی کلاله مادگی گل دیگر از همان نوع قرار گیرد گرده افشانی را غیر مستقیم می گویند.

در درون دانه گرده دو نوع هسته رویشی و زایشی وجود دارد از تقسیم شدن هسته زایی سلول جنسی نر (گامت نر) به وجود می آید. گامت نر با گامت ماده موجود در تخمدان ترکیب می شود و سلول تخم به وجود می آید. سلول تخم درون تخمک قرار دارد تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوه می شود.

بنابر این میوه تخمدان رشد کرده و رسیده ی گل است که ممکن است قسمت های دیگر گل را نیز به همراه داشته باشد. میوه موجب حفاظت از دانه و موجب پراکندگی و زمانبندی لازم برای رویش دانه می شود.

تولید مثل جنسی در جانوران:

در جانداران نیز مانند گیاهان سلول جنسی نر (اسپرم) در اندام تولید مثلی نر (بیضه) و سلول جنسی ماده تخمک در اندام تولید مثلی ماده به وجود می آید. در همه ی مهره داران و بعضی از بی مهره ها اندام تولید مثلی نر و ماده در دو جاندار جدا از هم وجود دارد اما مانند اسفنج ها، مرجان ها، بعضی کرم ها، نرم تنان.

در بعضی از جانداران ساده تر:

روش تولید مثل جنسی در جانداران متفاوت است اما دو ویژگی مشترک در این روش ها وجود دارد.

الف) ایجاد امکان لقاح: (کامت نر و ماده باید با هم برخورد کنند و ترکیب شوند و سلول تخم به وجود آید.)

ب) ایجاد امکان رشد تخم تا ایجاد نوزاد:

جنین بعضی از جانداران در داخل رحم (شکم)  پرورش می یابند و از طریق اندامی به نام جفت با خون مادر ارتباط غذایی دارند و مواد لازم را از خون مادر می گیرند و مواد زاید را به خون مادر می ریزند در این گونه جانداران بهترین شرایط برای رشد جنین فراهم است.

در جانداران تخم گذار اندوخته غذایی در تخم وجود دارد و حفاظت از تخم در جانداران, بسته به نوع جاندار متفاوت است بعضی مثل پرندگان بر روی تخم ها می خوابند و برخی مثل خزنده ها (لاک پشت) تخم های خود را مخفی می کنند.

تولید مثل در انسان:

تولید مثل در انسان نیز مانند سایر پستانداران با تشکیل سلول جنینی نر (اسپرم) بیضه و سلول جنسی ماده یا تخمک در تخمدان و ترکیب هسته های آنها با یکدیگر و ایجاد سلول تخم صورت می گیرد.

غدد جنسی در مردان بیضه و در زنان تخمدان نام دارد.

وظایف غدد جنسی تولید گامت و هورمون های جنسی است.

بیضه:

بیضه ها شامل یک جفت غده هستند که در زیر شکم و درون کیسه بیضه قرار دارند این غدد شامل لوله های نازک و پرپیچ و خمی هستند که به لوله های اسپرم ساز موسومند. این لوله ها عمل اسپرم سازی از دوران بلوغ شروع می کنند و تا پایان عمر ادامه می دهند.

تخمدان:

تخمدان ها شامل دو عدد غده ی بیضی شکل است که در دو طرف داخل شکم، در پایین و جلوی روده ها قرار دارند تخمدان ها,تخمک سازی را ازدوران بلوغ شروع کرده و تا حدود 30 الی 40 سالگی ادامه می دهند.

معمولا هر ماه یک تخمک نارس فعال می شود و به یک تخمک کامل تبدیل می شود این سلول به و سیله ی لوله های فالوب به دورن رحم انتقال می یابد و چنانچه با سلول نر یا اسپرم ترکیب شود به سلول تخم تبدیل می شود تخم با تقسیمات خود جنین را به وجود می آورد که از طریق جفت با خون مادر ارتباط غذایی پیدا می کنند.

1) بازگشت: گاهی افراد برای فرار از مسئولیت و یا مشکلات فرار روی خود آرزوی کودک بودن می کند.

2) خیال بافی: گاهی شخص به عالم رویا و خیال فرو می رود و شکست های خود را با خیال و اوهام جبران می کند.

3) جابجایی، جایگزینی: گاهی واقعیت، ناخوشایندی برای نوجوان (فرد) رخ می دهد او می کوشد مسئولیت آن را به گردن دیگری بیندازد و برای آنها مقصر پیدا کند، در این شرایط هدفی که شانس بیشتری دارد جایگزین می گردد.

4) جبران نقص: گاهی نوجوان(فرد) با پنهان کردن واقعیت، خود را عکس آنچه هست نشان می دهد، مثلا بعضی اشخاص در شرایطی خود را شخص شجاع یا مودب نشان می دهند که این ویژگی ها را ندارند این نوع واکنش جبران نقص نام دارد.

در دوران بلوغ تغییرات عاطفی و روانی زیادی در نوجوان به وجود می آید و لازم است نوجوانان از خود مراقبت بیشتری به عمل آورند.

در این دوران حساسیت ها، به خود گرفتن ها و زود رنجی ها بیشتر از سایر دوران ها در نوجوان تاثیر  ایجاد می کنند در این دوران نوجوانان برای ایمنی خاطر نیاز دارند که:

1) قابل ارزش باشند

2) در تصمیم گیری ها شرکت کنند

عکس العمل های عاطفی یا رفتار ناشی از عواطف، عکس العملهایی است که در اثر پیدایش انگیزه به وجود می آیند مهمترین عواطف شامل شد، دوام و تاثیرات داخلی است.

عواطف تحت تاثیر تربیت قرار دارند اما در طول عمر دوام دارند، عواطف شدید می توانند در دستگاه های مختلف مانند تنفس، گردش خون، هورمون ها، ماهیچه ها تغییرات زیادی ایجاد کنند.

نخستین نشانه شروع بلوغ در دختران، قاعدگی است که معمولااز نه تا هجده سالگی آغاز می‌شود. بطور متوسط دختران برای نخستین بار در سن سیزده سالگی دچار عادت ماهیانه یا قاعدگی می‌شوند ^[?].

از نظر جسم، با رشد استخوانها و عضلات بدن بویژه استخوان لگن و نیز به دلیل رشد پستانها، جهش بلوغ در دختران به سرعت و در مدتی کوتاه قابل مشاهده‌است. افزایش قد معمولاً تا هجده سالگی ادامه می‌یابد ^[?].

افزایش ترشح هورمون‌‌های استروژن و پروژسترون از عوامل بروز این تغییرات است:

نشانه‌های بلوغ و یا صفات ثانویه جنسی دختران عبارتند از:

• قاعدگی
• رشد پستانها
• رویش مو در اطراف اندامهای تناسلی
• رویش موی زیر بغل
• زنانه شدن صدا
• افزایش و توزیع چربی در بدن

بلوغ در پسران دیرتر از دختر دختران روی می‌دهد و معمولاً سنین ده تا شانزده سالگی زمان بروز بلوغ جسمانی در پسران است. سرعت بلوغ نیز در پسران کمتر از دختران است و به همین دلیل دوران بلوغ و تکمیل نشانه‌های آن در پسران بیش از دختران طول می‌کشد ^[?].

نشانه‌های بلوغ در پسران که معمولاً از آنها با عنوان صفات ثانویه جنسی نیز نام برده می‌شود، عبارتند از:

• رشد بیضه، ترشح هورمونهای جنسی و افزایش تولید اسپرم
• رشد آلت تناسلی
• رویش موی صورت (ریش و سبیل)
• رویس موی زهار در پائین شکم و اطراف اندامهای جنسی
• رویش مو در زیر بغل و سایر بخشهای بدن
• تغییر در صدا و کلفت شدن یا مردانه شدن آن
• رشد بدنی و تغییرات جسمانی.

تعریف هورمون  :

هورمون ماده ای است شیمیایی که از غدد درون تراوا یا غدد مترشعه داخلی به درون جریان خون ترشح می شود . و بوسیله خون به اعضا یا بافتهای دیگر بدن حمل می شود و در آنجا کارش اصلاح ساختار یا عملکرد عضو یا بافتی از بدن می باشد.کورتیکوستروئیدها از قشر فوق کلیوی و هورمون رشد از غدد نخامی و آندروژن از بیضه ها مهم ترین هورمون های بدن را تشکیل می دهند .تگاه هورمونی چگونه کار دستگاه هورمونی به تنظیم فعالیتهای بدن کمک میکند.این دستگاه ازتعدادی غده به نام غدد مترشعه داخلی تشکیل میشود که گروههایی از پیامهای شیمیایی را که هورمون نامیده میشود را تولید میکنند.هورمونها به داخل جریان خون میریزند و به سراسر بدن حمل میشوند تا اینکه به اعضای مقصد در بدن برسند.

دستگاههای مرتبط با دستگاه هورمونی

دستگاه گردش خون:

خون پیامهای شیمیایی را که هورمون خوانده میشود و از غدد هورمونی آ زاد میشود دریافت میکند هورمونها همراه با جریان خون به هر جای بدن که مورد نیاز باشد میروند.

دستگاه هورمونی:

دستگاه هورمونی که مواد شیمیایی با هورمونها را آزاد میکند با دستگاه گردش خون و تناسلی مرتبط است.

دستگاه تناسلی:

چرخه قاعدگی زنانه توسط هورمونهای آزاد شده از سوی مغز و اعضای تناسلی تحریک میشود. ویژگیهای جنسی  مردانه نیز توسط هورمونهای آزاد شده از سوی مغزو اعضای تناسلی تحریک میشود.

غده های مترشعه  داخلی عبارتند از :

غده هیپوفیز   غده تیروئید    غده فوق کلیوی  لوزالمعده    تخمدانها ( در زنان ) و بیضه ها   ( در مردان )

غدد هورمونی مغز:

درسمت پایین مغز دو غده هورمونی مهم قرار دارند :

 غده هیپوفیز و هیپوتالاموس این دو غده با مغز با یکدیگر و با بقیه دستگاه هورمونی تاثیرات متقابل دارند. یکی از وظایف حیاتی آن کنترل آزاد شدن هورمونها توسط غدد دیگر است.غده کوچک صنوبری نیر که هورمونهایی را به بدن ترشح میکند در مغز قرار دارد.

غده هیپوفیز:

غده هیپوفیز مواد شیمیایی به نام هورمونها   را تولید میکند که بر بافتها واعضای سراسر بدن ثرمیگذارند.این غده هورمونهایی ترشح میکند که رشد بدن را کنترل میکنند هورمونهایی که بر ادرار اثر میگذارند هورمونهایی که تولید مثل را تنظیم میکنند.  غده هیپوفیز دوبخش متمایز دارد:

لوب بزرگ جلویی که انواع مختلف هورمونها  را میسازد و آزاد میکند. و لوب عقبی که هورمونهای

ساخته شده در بخش دیگری از مغز به نام هیپوتالاموس را آزاد میکند.

هورمون های مترشعه از هیپوفیز ( غده نخامی ) :

هورمون رشد ( سوماتوتروپین )  :                      

SOMATOTROPHIN ( HGH)

این هورمون از غده هیپوفیز ساخته شده و در آن انبار  میشود . که عهده دار رشد استخوان های دراز اندام و ساخت پروتئین در بدن می باشد. تولید بیش از اندازه آن پیش  از  بلوغ  به درشت نمایی یا اکرومکالی ( اندازه درشت در دست پا و صورت)  میگردد و نبودن کافی آن در کودکان سبب کوتولگی می شود.

گونادوتروپینها : 

GONADOTROPHIN ( HCG)

 این هورمون از غده هیپوفیز ساخته می شود و بر بیضه ها یا تخمدان ها تاثیر می گذارد و آنها را به تولید هورمون جنسی و تومه یا تخمک و در مردان تولید اسپرم را  بر می انگیزد  .

 گنادونادوتروفین های اصلی عبارتند از :

 هورمون محرک فولیکول : ( FSH )-  

این هورمون در رسیدن فولیکول در تخمدان ها و تشکیل تومه در بیضه ها را تحریک میکند .

هورمون های زرده ساز :      (LH)   -

تحریک برای تولید هورمون ها در بیضه ها و تخمدان ها  را به عهده دارد .

هورمون ضد پیش آبزایی ( وازوپرسین )  :

ANTI DIURETIC HORMONE (ADH)

 این هورمون از غده هیپوفیز ساخته شده و سبب افزایش  جذب  آب در کلیه می شود.بدین صورت از اتلاف مفرط آب حین فعالیت های شدید بدنی جلوگیری میگردد .

غده تیروئید  و پاراتیروئید:

غده تیروئید یکی ازاعضای  عمده تولید کننده  هورمون است .این غده  در  گردن   زیر  حنجره  واقع شده است و از دو لوب متصل به هم  تشکیل میشود.

تیروئید دو هورمون مختلف را تولید میکند یکی از آنها فعالیت شیمیایی را در سلولهای بدن افزایش میدهد تا انرژی تولید شود ( تیروکسین یا یدوتیروئین ) و دیگری سطح کلسیم  را در جریان خون افزایش میدهد.

غده پارا تیروئید  نیز از چهار ساختار بیضی شکل کوچک در داخل غده تیروئید تشکیل میشوند.این غده ها هور مونی را تولید میکنند که سطح کلسیم را در خون بالا میبرد.هر گاه سطح کلسیم بدن افت کند  این غده ها هورمونهایی را ترشح میکنند که موجب آزاد شدن یا ذخیره کلسیم بیشتر در نواحی مختلف بدن به منظور حفظ تعادل سلامت میشوند.

غده فوق کلیوی :

غده آدرنال اعضای هورمونی کوچکی هستند که در بالای  کلیه ها قراردارند. بخش خارجی این غده سه  هورمون تولید میکند:

 یکی برای کنترل توازن مواد معدنی در خون واستروئید ها برای تنظیم سوخت و ساز(تغیرات شیمیایی بدن)  و هورمونهای جنسی( در زنان . تستوسترون و در مردان استروژن و پروژسترون ) برای تولید مثلداخلی ترین بخش غده آپی نفرین یا آدرنالین را تولید میکند که هورمونی است که بدن را قادر میسازد در قبال استرس فورا  واکنش نشان دهد.

لوزلمعده:

لوزلمعده در بالای شکم درست در پشت معده  واقع شده است.این عضو علاوه تولید عصاره هایی که به هضم  غذا کمک میکنند دو هورمون نیز به داخل خون می ریزد.انسولین  و  گلو کاگون را نیز که  این هورمونها مسئول کنترل سطح قند خون هستند را ترشح می کند .

گلوکاگون با عمل بر روی کبد سطح قند(گلوکز) خون را بالا میبرد  اما انسولین سطح قند خون را پایین می آورد.

تخمدانها و بیضه ها:

افراد مونث دو تخمدان در طرفین  رحم خود   دارند.  تخمدانها دو هورمون جنسی مونث به نام استروژن و پروژسترون را تولید میکنند.این هورمونهای جنسی  تکامل اعضای  تناسلی  مونث و ظهور  ویژگیهای زنانه را در زمان بلوغ کنترل میکنند.

این تحولات شامل رشد سینه ها . رشد موی بدن .  وتغیرات شکل بدن است.تولید این هورمونها توسط هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز کنترل میشود.افراد مذکر دو بیضه دارند که  درست بیرون از شکم  در داخل کیسه بیضه  آویخته  شده اند .

بیضه ها هورمونی به نام  تستوسترون را تولید میکنند که تکامل اعضای تناسلی مردانه را  کنترل کرده و نیز موجب ظهور ویژگیهای مردانه معینی در زمان بلوغ میشود.این تحولات شامل تغییراتی در شکل بدن.  رشد مودر صورت  وبدن.  بم شدن صدا.  وتغییرات رفتاری است.

در بدن ما گاهی اوقات کارهایی صورت می گیرد که به صورت غیر ارادی، بسیار سریع، بدون تفکر و اغلب جهت حفاظت از بخش های بدن به کار می رود به چنین اعمالی انعکاس گفته می شود.

اعمالی مانند عقب کشیدن دست از جسم داغ، ترشح بزاق با مشاهده غذا، پلک زدن چشم، ریزش اشک در مقابل گرد و غبار وارد شده به آن، عطسه زدن، سرفه کردن، خمیازه یا تغییر قطر مردمک چشم در برابر نور از انعکاسها هستند.

در یک عمل انعکاسی، دست کم یک محرک، یک عصب حسی و یک مرکز عصبی، یک عصب حرکتی و یک اندام عمل کنند، دخالت دارند.

اصلی‌ترین سلول‌های عصبی هستند. این سلولها وظیفه انتقال اطلاعات عصبی را بر عهده دارند. نورونها از طریق زائده‌هایی بنام دندریت اطلاعات را دریافت کرده و از طریق زائده‌های دیگری بنام آکسون اطلاعات را به سلول بعدی منتقل می‌کنند. جسم سلولی نورون‌ها، پریکاریون نام دارد.

در بدن انسان حدود چهارصدو پنجاه ماهیچه وجود دارد .

ماهیچه های سر و گردن

ماهیچه های مهم سر عبارتند از:
ماهیچه پیشانی, که در ناحیه پیشانی است, و ماهیچه پس سری, که در پشت سر قرار گرفته است.
ماهیچه های حلقوی چشم, که در ناحیه چشم ها هستند. ماهیچه ماضغه, که در جلوی گوش است و باعث بسته شدن دهان می شود و در جویدن غذا نیز موثر است.
ماهیچه حلقوی لب, و ماهیچه های بالا برنده لب فوقانی و پایین برنده لب تحتانی. ماهیچه مربع چانه, که در جلوی چانه قرار دارد.
ماهیچه گیجگاهی, که در ناحیه گیجگاه, یعنی در جلو و بالای گوش است. تغییر قیافه انسان در حالت خندیدن, اخم کردن و غیره با انقباض ماهیچه ها صورت می گیرد.
ماهیچه دو بطنی, که فک پایین را به طرف پایین می برد و باعث باز شدن دهان می شود. ماهیچه پس گردن, که سر را به حالت قائم نگاه می دارد و به عقب می برد. ماهیچه جناغی- پستانی, که در جلو و طرفین گردن است و در بازدم عمیق به کار می رود.
ماهیچه اسکالن, که در پشت و طرفین گردن است و در بازدم عمیق به کار می رود.

ماهیچه های تنه

ماهیچه های مهم تنه به شرح زیر است:
ماهیچه سینه ای بزرگ که در قسمت جلوی سینه قرار دارد و بازو را به طرف داخل می برد. این ماهیچه, همان طور که از نام آن پیداست, یکی از ماهیچه های بزرگ بدن انسان است.
ماهیچه دندانه ای بزرگ, که بین دنده هاست. این ماهیچه دنده ها را بالا می برد و برای تنفس به کار می رود. ماهیچه های مورب بزرگ و مورب کوچک دیواره شکم که در بازدم عمیق به کار می روند. ماهیچه های روی دنده ای و بین دنده ای که در تنفس به کار می روند.
ماهیچه راست بزرگ شکمی، این ماهیچه در دیواره شکم، کنار خط وسط، از بالا به پایین کشیده شده است و در بازدم عمیق به کار می رود. اگر شکم خود را سفت کنید، در قسمت جلو شکم، می توانید این ماهیچه را لمس کنید.
در سطح پشتی تنه دو ماهیچه اهمیت زیادی دارند که عبارتند از:
ماهیچه ذوزنقه، که شانه را بلند می کند و سر را به عقب می کشد. این ماهیچه، همان طور که از نام آن پیداست، ذوزنقه ای شکل است و ماهیچه پشتی بزرگ، را به عقب می برد.

ماهیچه های اندام فوقانی

ماهیچه های مهم اندام فوقانی به شرح زیر هستند:
ماهیچه دلتوئید، که مثلثی شکل و شبیه حرف یونانی دلتا است. این ماهیچه در شانه قرار دارد و بازو را از پهلو بلند می کند. ماهیچه مدور زیر بغل، این ماهیچه بازو را از حالت بلند شده به پایین می آورد.
ماهیچه دو سر بازو در پایین، این ماهیچه مانند ماهیچه های دیگر یک سر دارد ولی در بالا دو شاخه می شود و به همین علت دو سر نام دارد. این ماهیچه در قسمت جلوی بازو قرار دارد و ساعد را روی بازو خم می کند.
ماهیچه سه سر بازو که در پشت بازو قرار دارد و در قسمت بالا دارای سه سر است. این ماهیچه ساعد را از حالت خم شده در آورده و در امتداد بازو قرار می دهد.
ماهیچه خم کننده دست، که در قسمت جلوی ساعد قرار دارد و دست را به طرف ساعد خم می کند. ماهیچه خم کننده انگشتان، که در قسمت جلوی ساعد قرار گرفته و انگشتان را به طرف کف دست هم می کند. ماهیچه باز کننده انگشتان، این ماهیچه در قسمت عقب ساعد قرار گرفته و انگشتان را از حالت خم شده باز می کند.

ماهیچه های اندام تحتانی

ماهیچه های مهم این ناحیه به شرح زیر هستند:
در ناحیه لگن ماهیچه های سرینی بزرگ، سرینی متوسط، و سرینی کوچک قرار دارند و برجستگی باسن به علت وجود آنهاست. این ماهیچه ها ران را از حالت خم شده به حالت مستقیم در می آوردند؛ یعنی، در امتداد تنه قرار می دهند و در ایستادن و راه رفتن موثر هستند.
دیده اید که آمپولهای داخل عضله ای را در باسن تزریق می کنند. علت این است که ماهیچه سرینی بزرگ، همان طورکه از اسمش پیداست. واقعاً بزرگ است، لذا تزریق دارو و در آن درد کمتری ایجاد می کند. آمپولهایی را که دردناک نیستند معمولاً در ماهیچه های دلتوئید و سه سر بازو تزریق می کنند؛ زیرا در زیر ماهیچه سرینی بزرگ عصب سیاتیک قرار دارد که به همه اندام تحتانی می رود و رفتن سوزن به داخل این عصب خطر صدمه زدن به آن را در بر دارد.
ماهیچه چهار سر ران که در جلوی ران قرار دارد. این ماهیچه که خیلی قوی و بزرگ است، در قسمت پایین یک سر و در قسمت بالا چهار سر دارد که هر سه به تنهایی ماهیچه بزرگی محسوب می شود. این ماهیچه، زانو را از حالت خم شده خارج می کند و ساق پا را در امتداد ران قرار می دهد. در کودکان معمولاً آمپولهای داخل عضله ای را به جای باسن، در قسمت جلوی ران، در این ماهیچه تزریق می کنند.